Tăng huyết áp - Những vấn đề cần lưu ý về tăng huyết áp

Riêng ở người cao tuổi THA có một số điểm cần chú ý trong các phát hiện, phòng ngừa cũng như điều trị.

Tăng huyết áp (THA) được coi là “kẻ giết người thầm lặng” bởi nó thường không có triệu chứng như chúng ta vẫn thường nghĩ (đau đầu, bừng mặt…) cho đến khi gây ra những biến chứng nguy hiểm. Riêng ở người cao tuổi THA có một số điểm cần chú ý trong các phát hiện, phòng ngừa cũng như điều trị.

Theo thống kê chung ở các nước đã phát triển như Hoa Kỳ, châu Âu, tỷ lệ THA ở người trên 70 tuổi là từ 40 - 60%. Thống kê sơ bộ ở Việt Nam (2007), tỉ lệ THA ở người trên 70 tuổi cũng xấp xỉ 40%. Một con số đáng báo động!

Một số điểm đặc biệt:

Khi tuổi càng cao, một loạt các vấn đề liên quan đến sự lão hóa của mạch máu đã xảy ra như: sự xơ cứng thành mạch, giảm sự đàn hồi của thành mạch, giảm khả năng giãn mở, rối loạn chức năng lớp tế bào nội mạc mạch máu... Đó là chưa kể người có tuổi thường có tỉ lệ bị xơ vữa động mạch cao hơn, chức năng thận kém hơn... từ đó dẫn đến THA. THA ở người cao tuổi có thể có một số đặc điểm cần lưu ý sau:

Tỉ lệ THA ở người có tuổi tăng không có nghĩa là sự tiến triển sinh lý bình thường theo lứa tuổi.

THA ở người cao tuổi thường gặp là kiểu THA tâm thu đơn độc (tức là chỉ có số huyết áp tâm thu tăng, còn huyết áp tâm trương không tăng hoặc tăng ít không tương xứng). Thực tế, đây cũng là một thể THA nguy hiểm chứ không phải là ít nguy hiểm hơn THA tâm trương như một số quan điểm sai lầm trước đây.

Người cao tuổi thường đi kèm theo một số bệnh lý mạn tính khác (như bệnh phổi mạn tính, bệnh khớp, sa sút trí tuệ…) nên việc điều trị cần một số chú ý đặc biệt.

Người cao tuổi rất dễ bị biến chứng tụt huyết áp khi đứng (tức là huyết áp đo được khi đứng thấp hơn đáng kể khi ngôi hoặc đã gây những cơn choáng/ngất khi đứng dậy đột ngột). Đây cũng là môt điêm cần lưu ý khi điều trị bởi các thuốc hạ huyết áp đều có thể có nguy cơ gây tụt huyết áp khi đứng.

Ở người cao tuổi thường có tăng trở kháng mạch máu, giảm nồng độ renin huyết thanh (một chất nội tiết, có ảnh hưởng đến THA), tỉ lệ phì đại tâm thất trái tăng... làm quá trình điều trị đôi khi khó khăn.

Người cao tuổi rất dễ bị mặc cảm bản thân hoặc có những rối loạn về tâm sinh lý nên việc nhận thức hoặc tuân thủ điều trị có thể khó khăn theo hướng hoặc chủ quan hoặc “cẩn thận” quá mức.

Phòng bệnh và điều trị:

Một tin vui là việc khống chế, điều trị tốt THA ở người cao tuổi sẽ ngăn ngừa được đáng kể các biến chứng nguy hiểm.

Hầu hết THA ở người cao tuổi là THA “vô căn”, tức là không có nguyên nhân gây ra THA. Do vậy, việc điều trị THA ở người cao tuổi cũng cần được thực hiện liên tục, phối hợp chế độ sinh hoạt khỏe mạnh và thuốc điều trị nếu cần. Một số THA là do nguyên nhân bệnh lý về thận hoặc nội tiết, mạch máu... Khi phát hiện nguyên nhân này cần điều trị triệt để.

THA ở người cao tuổi bị ảnh hưởng bởi nhiều vấn đề sinh lý bệnh đi kèm và đặc điểm riêng biệt, do vậy việc điều trị THA ở người cao tuổi cần hết sức thận trọng, tỉ mỉ và khéo léo. Việc tôn trọng chế độ sinh hoạt, ăn uống mạnh khỏe là điều tối quan trọng. 

Bên cạnh đó, khi có chỉ định dùng thuốc thì cần tôn trọng đầy đủ và theo nguyên tắc, không được hạ huyết áp một cách thô bạo, đột ngột có thể dẫn tới các biến chứng tụt huyết áp nguy hại, nhất là tụt huyết áp thế đứng.

Chế độ ăn uống khỏe mạnh: ăn nhiều rau quả, khẩu phần ăn ít thực phẩm béo đặc biệt chất béo bão hòa (mỡ động vật), cholesterol; ăn nhiều ngũ cốc chế biến thô, ăn nhiều cá, thịt gia cầm nạc, các hajtl ăn giảm chất, thịt đỏ, giảm ngọt.

Ăn giảm mặn, sao cho ít hơn 6g muối ăn trong một ngày. Duy trì một cân nặng lý tưởng. Tập thể lực hàng ngày (ít nhất 1 giờ), nên tập loại hình thể dục vừa phải như đi bộ nhanh theo khả năng. Uống rượu vừa phải: không quá một đơn vị uống với nữ và 2 đơn vị uống với nam giới một ngày (một đơn vị uống tương đương với khoảng 142ml rượu vang đỏ). Không hút thuốc lá (thuốc lào).

Lưu ý khi dùng các thuốc chữa tăng huyết áp:

Việc điều trị tốt THA ở người cao tuổi làm giảm được 35% nguy cơ suy tim, 40% số nguy cơ tai biến mạch não...

Tuy nhiên khi phải dùng thuốc ở người cao tuổi cần lưu ý một số điểm sau:

• Chú ý các bệnh đi kèm và các chống chỉ định của các thuốc (ví dụ: khi có bệnh phổi mạn tính tắc nghẽn thì cần cảnh giác với thuốc chẹn bê ta giao cảm).
• Chú ý sự tương tác với các thuốc đi kèm.
• Tránh các thuốc hạ huyết áp nhanh, mạnh vì có thể gây tụt huyết áp (đặc biệt các thuốc hạ huyết áp loại gây giãn mạch trực tiếp hoặc thuốc chẹn kênh calci loại tác dụng nhanh như là nifedipine tác dụng nhanh).
• Liều dùng bắt đầu thấp và tăng từ từ theo khả năng chịu đựng của bệnh nhân.
• Chú ý điều chỉnh liều thuốc theo chức năng thận, gan của bệnh nhân. Nên dùng thuốc càng đơn giản càng tốt (loại dùng một lần trong ngày, loại viên kết hợp nếu cần...), tránh sự quên thuốc hoặc quá liều đối với bệnh nhân cao tuổi. 

Dùng thuốc nào là do thầy thuốc quyết định, nhưng ở người cao tuổi các thuốc nhóm sau thường được dùng: lợi tiểu, thuốc chẹn kênh calci loại tác dụng kéo dài, thuốc ức chế men chuyển... vì các nghiên cứu cho thấy lợi ích bảo vệ của thuốc các nhóm với người cao tuổi. Việc dùng thuốc là lâu dài (suốt đời), không bao giờ được ngưng thuốc đột hoặc dừng thuốc khi không có ý kiến của thầy thuốc.

Mục tiêu cần đưa con số huyết áp về dưới 140/90mmHg (nếu không có chỉ định đặc biệt khác), tuy vậy ở những người rất cao tuổi (>85 tuổi), việc hạ huyết áp là cần từ từ và từng bước với con số huyết áp ban đầu có thể cao hơn đôi chút, và ở mức bệnh nhân có thể chịu đựng được. Hãy luôn chi chép lại những khó chịu hoặc những bất thường khi dùng thuốc để báo lại cho thầy thuốc.

(PGS.TS. PHẠM MẠNH HÙNG)

Mặt trái của thuốc trị cao huyết áp.

Được mệnh danh là kẻ giết người thầm lặng, cao huyết áp đã lấy đi tính mạng của hàng trăm nghìn người trên thế giới mỗi năm. Điều đáng nói hoàn toàn có thể khống chế nó nếu được điều trị đúng.

Thuốc trị cao huyết áp - nhiều tác dụng phụ:

Theo Buzzle, Highbloodpressuremed, việc chọn sai thuốc, dùng không đúng hay lạm dụng thuốc sẽ mang lại cho bạn không ít rắc rối và nguy hiểm hơn nó có thể làm bệnh trầm trọng thêm.

1. Ho: Theo thống kê thì ho là một trong những hệ lụy của thuốc, ước tính có khoảng 10-15% bệnh nhân cao huyết áp có biểu hiện ho khi dùng thuốc. Lý do là trong thuốc có chứa chất ace gây ho. Những “biến thể” của ace bao gồm Coversyl, Lotensin, Monopril, Prinivil, Zestril, Accupril, Altace, Vasotec, và Capoten.

Khi có biểu hiện bị ho bạn nên ngưng dùng thuốc và hỏi ý kiến bác sĩ về việc thay đổi loại thuốc.

2. Mệt mỏi và chóng mặt: Khi mới dùng thuốc cao huyết áp, bệnh nhân có thể có biểu hiện mệt mỏi, chóng mặt, đặc biệt với người cao tuổi. Nếu biển hiện này nhanh chóng biến mất và bạn cảm thấy tình trạng được cải thiện, bạn vẫn có thể tiếp tục sử dụng. Thông thường mệt mỏi và chóng mặt sẽ dần mất đi sau từ 3-5 tuần dùng thuốc. Nếu tình trạng này kéo dài hơn, bạn cần sự tư vấn của bác sĩ.

3. Đi tiểu thường xuyên: Nếu bạn dùng loại thuốc huyết áp thuộc nhóm thuốc lợi tiểu thì bạn sẽ nhận thấy tần suất số lần đi tiểu của bạn nhiều hơn bình thường. Lời khuyên dành cho bạn là không nên uống thuốc vào buổi tối mà nên uống vào ban ngày để không bị mất ngủ.

4. Chứng loạn nhịp tim: Nhóm thuốc lợi tiểu giúp làm giảm hàm lượng kali trong máu thường được kê cho những bệnh nhân mắc cao huyết áp còn có thể dẫn đến chứng rối loạn nhịp tim.
5. Suy giảm chức năng tình dục: Khó cương cứng là rắc rối hàng đầu mà các quý ông dùng thuốc điều trị cao huyết áp phải đối mặt. Theo các dược sĩ thì đa phần các loại thuốc điều trị cao huyết áp đều tồn tại mặt trái này. Thậm chí nó còn có thể là nguyên nhân gây bất lực.
Các quý ông có thể sẽ cho rằng chỉ cần viagra là đủ để khắc phục sự cố này. Nhưng thực tế là, lạm dụng viagra có thể gây nên những hệ lụy sức khỏe và dẫn đến các rắc rối về tim mạch.
6. Trữ nước: Khi sử dụng các loại thuốc trị cao huyết áp dạng đối kháng calci như amlodipine hoặc nifedipine, bệnh nhân thường có những biểu hiện như sưng phù chân. Nguyên nhân là do cơ chế trữ nước của thuốc trong cơ thể gây nên.
7. Dị ứng: Mặc dù dị ứng với thuốc chữa cao huyết áp chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ nhưng nó rất nguy hiểm. Bạn có thể nhận biết qua các biểu hiện như sưng phù mặt, cổ, tắc nghẹt đường thở. 

Trong một số trường hợp hiếm gặp nó còn gây nên tình trạng khó thở hoặc thở khò khè. Trong trường hợp này cần nhanh chóng đưa bệnh nhân tới bệnh viện để được cấp cứu kịp thời.

- Hiểu để dùng đúng về thuốc điều trị cao huyết áp:

Thị trường thuốc điều trị cao huyết áp càng đa dạng thì bạn càng nên thận trọng trong việc chọn và dùng thuốc phù hợp với cơ địa và tình trạng bệnh của mình.

 Hãy tìm hiểu kỹ thông tin về tên thuốc, dạng thuốc, liều dùng, nhà sản xuất, tác dụng phụ… để sử dụng hiệu quả nhất.

- Nên:

- Cung cấp cho bác sĩ thông tin về những loại thuốc bạn đang dùng hoặc các chứng bệnh khác bạn đang mắc phải để tránh sự tương tác giữa các loại thuốc.

- Không tự ý dùng thuốc mà phải dùng theo đơn của bác sĩ.

- Trước hết, dùng liều thấp ban đầu và tăng liều dần dần với chỉ một loại thuốc. Nếu không hiệu quả, mới kết hợp hai loại thuốc.

- Nếu thuốc được chọn đầu tiên có hiệu quả kém và có nhiều tác dụng phụ thì đổi nhóm thuốc khác, không cần tăng liều hoặc kết hợp thêm thuốc thứ hai.

- Nên dùng loại thuốc cho tác dụng kéo dài, uống một lần trong ngày.

- Có thể hỏi ý kiến bác sĩ về việc dùng viên nang dầu cá kết hợp cùng thuốc cao huyết áp vì dầu cá ngoài tác dụng sáng mắt còn có tác dụng làm giảm huyết áp hiệu quả.

- Không nên:

- Bảo quản thuốc ở nơi quá nóng hoặc quá lạnh

- Không nên thay đổi “lịch” uống thuốc và liều lượng thuốc. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ nếu muốn có bất cứ sự thay đổi nào.

- Không bẻ thuốc hoặc nghiền nát thuốc khi uống sẽ làm mất tác dụng của thuốc.

Lưu ý: Các chuyên gia khuyến cáo những bệnh nhân mắc cao huyết áp phải kiên trì trong quá trình điều trị nói chung và dùng thuốc nói riêng để luôn có thể kiếm soát được tình trạng của bệnh. Nếu không áp dụng các biện pháp điều trị, bệnh có thể gây ra đột quỵ, ảnh hưởng đến tim mạch và thận.

(Theo SKGĐ)